Tekjur ríkissjóðs námu alls 114,2 milljörðum króna á árinu 1995 eða 25,0% af landsframleiðslu ársins. Frá árinu á undan hækkuðu þær um 3,8 milljarða króna eða um 3,5%.
    Hækkun tekna sundurliðast þannig að skatttekjur hækka um 6,4 milljarða króna, en vaxtatekjur og aðrar tekjur lækka um 2,6 milljarða króna. Hækkun skatttekna skiptist þannig að tekju- og eignarskattar hækka um 2,9 milljarða króna, virðisaukaskattur um 1,6 milljarða króna, tryggingagjöld um 0,9 milljarða króna og aðrir skattar á vöru og þjónustu um 1,0 milljarð króna.
    Tekjur ríkissjóðs á árinu 1995 skiptust þannig að skattar á tekjur námu 18,5%, tryggingagjöld og launaskattar 10,2%, eignarskattar 3,5% og skattar á vöru og þjónustu 60,8%. Þá voru fjármunatekjur 6,6% og aðrar tekjur 0,4%. Af sköttum á vöru og þjónustu er virðisaukaskattur stærstur og var sem fyrr helsti tekjustofn ríkissjóðs eða 36,2% af heildartekjunum, en skattar af framleiðslu og innflutningi námu 12,7%.
    Gjöld ríkissjóðs námu alls 129,4 milljörðum króna á árinu 1995 eða 28,4% af landsframleiðslu ársins. Gjöld ríkissjóðs hækkuðu um 3,4 milljarða króna eða um 2,7% á milli ára. Af einstökum liðum sem hækka á milli ára má nefna; lífeyris- og sjúkratryggingar um 1,4 milljarða króna, fjármagnskostnað ríkissjóðs um 1,6 milljarða króna, útgjöld til heilbrigðismála um 0,9 milljarða króna og framlög til Atvinnuleysistryggingasjóðs um 0,8 milljarða króna.
    Árið 1995 námu rekstrar- og viðhaldsgjöld um 39,9% af gjöldum ríkissjóðs, lífeyrisskuldbindingar 2,9%, fjármagnskostnaður 12,4%, stofnkostnaður 5,5% og tilfærslur 39,3%. Af einstökum gjaldaflokkum voru tryggingamál fjárfrekust eða um 22,3% af heildinni, heilbrigðismál 15,9% og mennta- og menningarmál 13,2%. Gjöld til þessara málaflokka að viðbættum vaxtagjöldum af lánum námu 63,8% af gjöldum ríkissjóðs á árinu 1995. Er það ívið hærra hlutfall en árið á undan en þá nam það 62,2%.
    Yfirlitið að framan sýnir einnig greiðsluuppgjör ársins 1995. Þar kemur fram að tekjuhalli ríkissjóðs eykst úr 8,9 milljörðum í greiðsluuppgjöri í 15,2 milljarða króna í reikningi eða um 6,3 milljarða króna. Í stuttu máli skýrast þessi frávik af því að við lokauppgjör þarf ávallt að taka tillit til ýmissa þátta sem hafa ekki greiðsluhreyfingar í för með sér en fela í sér skuldbindingar eða kröfur fyrir ríkissjóð. Stærstu liðir af þessu tagi í uppgjöri ársins 1995 eru 3,0 milljarðar króna vegna lífeyrisskuldbindingar ársins og áfallnir ógjaldfallnir vextir jukust um 3,1 milljarð króna á milli ára.

Skuldastaða og greiðslubyrði lána.
    Yfirlitið hér að neðan gefur vísbendingu um umsvif ríkissjóðs á fjármagnsmarkaði á árinu 1995. Af heildarlántökum ríkissjóðs var um fimmtungs aflað á innlendum markaði. Ákveðið var að selja ekki húsnæðisbréf til fjáröflunar Húsnæðisstofnunar á árinu og tók ríkissjóður að sér að hafa milligöngu um öflun lánsfjár til að brúa fjárþörf byggingarsjóðanna. Í reikningsskilunum kemur þetta fram sem lántaka ríkissjóðs og jafnframt sem lánveiting hans til sjóðanna. Á árinu 1995 veitti ríkissjóður Byggingarsjóði ríkisins rösklega 8,1 milljarð króna í langtímalán.

Staða í

Ný lán umfram

Endurmat

Staða í

Í milljónum króna

ársbyrjun

afborganir

ársins

árslok

Skuldir
2.115 854


    Mismunur á teknum og veittum lánum gefur til kynna hver lánsfjárþörf ríkissjóðs er til eigin þarfa. Heildarskuldir ríkissjóðs í árslok 1995 námu 233 milljörðum króna, en að teknu tilliti til lánveitinga voru þær rúmlega 155 milljarðar króna eða rúm 34% af landsframleiðslu ársins.
    Vaxtagjöld og lántökukostnaður ríkissjóðs námu alls 16,0 milljörðum króna á árinu 1995 samanborið við 14,3 milljarða króna árið á undan. Vaxtatekjur ríkissjóðs lækkuðu hins vegar úr 5,0 milljörðum króna í 4,7 milljarða króna á milli ára.

Greiðslu-

Reikningur

Reikningur

Breyting

Breyting

uppgjör

Í milljónum króna

1995

1994

m.kr.

%

1995

Vaxtagjöld og lántökukostnaður
6.919 661 9 ,6

    Í greinargerð ríkisreiknings fyrir árið 1995 er fjallað ítarlega um lífeyrisskuldbindingar ríkissjóðs og vísast til skýringa sem þar koma fram til frekari upplýsingar.
    Loks ber að nefna að við ársuppgjör 1995 var B-hluta aðilum gert að færa inn lífeyrisskuldbindingar, en þær hafa almennt ekki verið birtar í reikningshaldi þeirra. Í árslok 1995 voru lífeyrisskuldbindingar B-hluta aðila metnar alls um 15,4 milljarðar króna, þar af námu skuldbindingar Póst- og símamálastofnunar 9,4 milljörðum króna og Ríkisútvarps 1,6 milljörðum króna.

Höfuðstóll.
    Eftirfarandi yfirlit sýnir höfuðstól A-hluta ríkissjóðs samkvæmt ríkisreikningi 1994 og 1995.

Reikningur

Reikningur

Í milljónum króna

1995

1994

    

Höfuðstóll


    Yfirlitið sýnir neikvæðan höfuðstól A-hluta ríkissjóðs í árslok 1995 að fjárhæð 224,3 milljarðar króna. Staðan versnaði um 29,0 milljarða króna á milli ára, þar af eru 13,8 milljarðar króna vegna endurmats og 15,2 milljarðar króna vegna tekjuhalla ársins. Fram hefur komið að í ársbyrjun 1995 voru lífeyrisskuldbindingar ríkissjóðs leiðréttar og voru þær færðar um endurmatsreikninginn samtals um 10,3 milljarðar króna.
    Í þessu samhengi ber að hafa í huga að reikningsskil ríkisins lúta ekki að öllu leyti sömu lögmálum og reikningsskil fyrirtækja. Meginfrávikið kemur einkum fram í A-hluta ríkisreiknings og ársreikningum A-hluta stofnana að því er varðar bókhaldslega meðferð á fjárfestingu og á eignarhlutum í fyrirtækjum. Sérreglan um fjárfestingu í A-hluta er að hana ber að gjaldfæra jafnóðum í rekstrarreikningi í stað þess að eignfæra hana í upphafi í efnahagsreikningi og afskrifa síðan í rekstri í samræmi við endingartíma eins og gert er í reikningsskilum fyrirtækja. Eignarhlutar í fyrirtækjum eru almennt ekki uppfærðir í efnahag ríkissjóðs nema um hlutabréfaeign sé að ræða. Höfuðstóll ríkissjóðs sýnir því ekki það sama og höfuðstóll hjá atvinnufyrirtækjum. Mismunurinn skýrist af ólíkri bókhaldslegri meðferð á fjárfestingu og eignarhlutum í fyrirtækjum. Samkvæmt ríkisreikningi er höfuðstóll ríkissjóðs verulega neikvæður. Hins vegar segir hann ekkert um heildareignir ríkissjóðs eða hæfi hans til að standa við skuldbindingar sínar þar sem ljóst er að ríkissjóður á miklar eignir sem ekki koma fram á efnahagsreikningi. Nægir að nefna miklar eignir ríkissjóðs í byggingum, samgöngumannvirkjum og ríkisfyrirtækjum.
    Lagt hefur verið fram á Alþingi frumvarp um fjárreiður ríkisins og tekur það meðal annars til reikningsskilareglna ríkisins og ríkisreiknings. Frumvarpið hlaut ekki afgreiðslu á vorþinginu en gert er ráð fyrir að það hljóti afgreiðslu á yfirstandandi þingi. Samkvæmt því er ráðgert að færa reikningsskil ríkisins nær því sem tíðkast hjá fyrirtækjum og er þar meðal annars miðað við að eignarhlutar í ríkis- og atvinnufyrirtækjum verði færðir til eignar í efnahagsreikningi. Áfram er gert ráð fyrir að fjárfesting verði gjaldfærð á kaupári en jafnframt lögð rík áhersla á að komið verði upp hjá A-hluta stofnunum skrá yfir eignir og verðmæti þeirra. Vanhöld hafa verið á því að ákvæðum núgildandi bókhaldslaga um eignaskrá hafi verið framfylgt. A-hluta stofnunum hefur verið tilkynnt að þeim beri að gera eignaskrá og hefur fjármálaráðuneyti sent þeim hugbúnað og leiðbeiningar í því skyni.